ئەفسانەی خاک
“تەنها پێکهاتەی ئەفسوناوی کە مردوو دەکات بە زیندوو”
– ساد گورو
جولانەوەی خاک بپارێزە بۆ نزیک کردنەوەی مرۆڤایەتیە لە یەکتر تا ئەفسانەی خاک بە زیندووی بهێلنەوە
سەیری بەڵگەنامەی خاک بپارێزە بکە
بەلام...
خاک چیە بەتەواوی وە چی دەکات؟
با بگەڕێین لە رێگەی ئەم هەڵسەنگاندنە خێرایەی خوارەوە
پرسیار 1 / 6
خاک بریتیە لە______
خاک بنەمای ژیانمانە. بەڵام...
کشتوکاڵ و دارستانبڕین و هۆکارەکانی تر بە ڕێژەیەکی مەترسیدار خاکی سەرەوەیان تێکداوە و وەریگرتووە. لە ئاستی جیهانیدا 52%ی زەوییە کشتوکاڵییەکان لە ئێستاوە تێکچووە. هەسارەکە لە قەیراندایە. ئەگەر ڕێژەی ئێستای تێکچوونی خاک بەردەوام بێت، ئەمە دەبێتە کۆتایی ژیان وەک ئەوەی ئێمە دەیزانین.
زۆردابەزێنراوە
دابەزێنراوە
جێگیر
بێ ڕووەک
هەسارەکە لە قەیراندایە
قەیرانی خۆراك
لە ماوەی ٢٠ ساڵدا، پێشبینی دەکرێت بەڕێژەی ٤٠% کەمتر خۆراك بەرهەمدەهێنرێت بۆ ٩,٣ ملیار کەس لە دانیشتوان.
خاکێکی بێ پیت دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی بەهای خۆراکی. میوە و سەوزەواتی ئەمڕۆ بەڕێژەی ٩٠% بەهای خۆراکییان کەمترە وەك لە ئاستی خۆیان.
٢ ملیار کەس دەناڵێنن بەدەست کێشەی کەمیی ماددە خۆراکییە پێویستەکان کە بووەتە هۆی چەندان نەخۆشی دیکە.
قەیرانی ئاو
خاکێکی داخوراو ناتوانێت بەپێی پێویست ئاو بگرێتەخۆی وە ئاو پێیدا تێپەڕ ببێت.
کەمبوونەوەی لەخۆگرتنی ئاو لەخاکدا دەبێتە هۆی قەیرانی ئاو و وشکەساڵی و لافاو.
ماددەی ئەندامی دەتوانێت بەئەندازەی ٩٠%ی کێشی خۆی ئاو لەخۆبگرێت و بەشێنەیی لەگەڵ تێپەڕبوونی کاتدا دەریبداتەوە. ئەمە هاوکارییەکی گەورەیە بۆ ئەو ناوچانەی ڕووبەڕووی وشکەساڵی دەبنەوە.
لەناوچوونی فرەجۆری زیندەوەران
زاناکان دەڵێن ساڵانە نزیکەی ٢٧٠٠٠ جۆر لە زیندەوەران لە ناودەچن بەهۆی لە دەستدانی ژینگەی سروشتی خۆیان.
قەیرانەکە گەشتۆتە خالێك کە ٨٠%ی مێرووە بێشومارەکان لەناوچوون.
زیاتر لەناوچوونی فرەجۆری زیندەوەران دەبێتە هۆی تێکدانی ژینگەی ژیانی خاك و دەبێتە ڕێگر لەبەردەم ژیانەوەی خاك دا.
گۆڕانی کەشوهەوا
کاربۆنی هەڵگیراوی نێو خاك ٣ هێندە زیاترە لە کاربۆنی ناو ڕووەکەکان وە ٢ هێندە زیاترە لەو کاربۆنەی لە بەرگەهەوادا هەیە، ئەمە پێمان دەڵیت بۆ هاوسەنگکردن و کۆکردنەوەی بڕی کاربۆن خاك زۆر گرنگە.
ئەگەر خاکی جیهان نەبوژێتەوە ئەوە دەکرێ ٨٥٠ ملیار تۆن لە دوانەئۆکسیدی کاربۆن دەربچێتە ناو بەرگەهەوا و کە ڕاستەوخۆ کاریگەرە بۆ گۆڕانی کەشوهەوا. ئەمەش ڕێژەیەکی زۆر زیاترە لە سەرجەمی دەردراوە مرۆییەکان بۆماوەی ٣٠ ساڵ بەبەردەوامی.
لەدەستدانی بژێوی ژیان
بەهۆی تێکچوونی خاکەوە هەزاران جووتیار کۆتایی بە ژیانی خۆیان دێنن.
ڕێژەی ٧٤%ی خەڵکی هەژار ڕاستەوخۆ کاریگەریان لەسەرە بەهۆی تێکچوونی زەوییەکانەوە لە سەرتاسەری جیهان.
وا مەزەندە دەکرێت لەناوچوونی خاك ساڵانە بە بڕی ١٠,٦ ترلیۆن دۆلاری ئەمریکی لەسەر جیهان بکەوێت.
ململانێ و کۆچ
گەشەسەندنی دانیشتوان و قەیرانی خۆراك و ئاو دەکرێ تا ساڵی ٢٠٥٠ ببێتە هۆی پەیدابوونی زیاتر لە یەك ملیار کۆچبەر کە بۆ ناوچەیەکی جیاواز و وڵاتێکی جیاواز کۆچ بکەن.
لە ساڵی ١٩٩٠ ـەوە، کێشەی زەوی و زار لە زیاتر ٩٠%ی جەنگە گەورەکان و ململانێکانی ناو ئەفریقادا ڕۆڵێکی سەرەکی گێڕاوە.
هەر لە شۆڕشی فەڕەنساوە بگرە تا بەهاری عەرەبی، گرانی و بەرزی نرخی خواردن بە یەكێك لە هۆکارەکانی ئەو ناڕەزاییە بەرفراوانانە و ئەو بزووتنەوە جەماوەریانەدا دانراوە.
خاک: گیراوەیەکی گشتگیرە
نزیکەی هەموو قەیرانێکی ئیکۆلۆژی گەورە، تا ڕادەیەک یان فۆرمێک، دەرئەنجامێک یان نیشانەی تێکچوونی خاکە. بە هەمان شێوە، نزیکەی هەموو خاڵێکی ئازاری ژینگەیی یان ژینگەیی دەتوانرێت بە دروستکردنی تەندروست چارەسەر بکرێت خاک.
لە ڕاستیدا هەڵەیەکە کە بیر لەوە بکەینەوە کە دەتوانین مامەڵە لەگەڵ هەر لایەنێکی ژینگەکەمان بکەین بەبێ ئەوەی مامەڵە لەگەڵ کۆی گشتی بکەین، چونکە هیچ لایەنێکی ئیکۆسیستەم بە گۆشەگیری کار ناکات. هیچ چارەسەرێک تەواو نییە تا ئەو کاتەی کە ئاگاداری ئەوە نەبین ژیان یەک دیاردەی ئاڵۆزە، کە هەموویان بە یەک دەنگ ڕوودەدەن. لە زۆر ڕووەوە خاک ئەو سەکۆی بنەڕەتییە کە ژیان لەسەری سەرهەڵدەدات. ئەگەر خاک چاک بکەین، باشترین چانسی چاککردنی کۆیمان هەیە.
شارەزایان چی دەڵێن؟
زانست چی دەڵێت?
S.O.S - خاکەکەمان ڕزگار بکە?
بەڕێوەبردنی خاک
ڕێکخراوی توێژینەوەی بۆشایی ئاسمانی هیندستان
جۆراوجۆری زیندوو
لە ئاستی جیهانیدا ساڵانە نزیکەی ٢٤ ملیار تۆن خاکی بەپیت و ٢٧ هەزار جۆری بایۆلۆجی لەدەست دەچێت
ڕاپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان: کێڵگەکانی جیهان تا 'خاڵێکی شکاندن' درێژبوونەوە.
گۆڕانی کەشوهەوا
سیستەمی کشتوکاڵ و کشتوکاڵی جیهان کە بەهۆی کەشوهەوا و پیسبوونەوە تێکچووە، دەبێت بە خێرایی بگۆڕێت بۆ پراکتیزەکردنی بەردەوام بۆ خۆراک...
خاک
بۆنی خاک
بە جۆرێک بۆ من ناسکترە
لە بۆنی فەنتازی گوڵەکە
هێز و هەستیاری ژیان
کە لە خاکدا ڕاگیراوە
شەپۆلەکانی سۆز لە جۆرێکی جیاواز لە
ئازاد دەکات.
سۆزێک نەک کەسێک
بەڵکو بۆ جۆرێکی من
کە بێهەست بووە
بە هەموو ئەو شتانەی کە پەروەردەی دەکەن
و لە کۆتاییدا هەڵیدەمژن.
لە کاتێکدا بە پێی پەتی دەڕۆم، دەشکێنم
بە سۆزەکانی ئەوەندە قووڵ
کە سەرپێچی هەموو وەسفەکان دەکات.
ئای خاک، ژیانی من
شیعرێک لەلایەن سادگورو
#با_پێکەوە_بەدیبهێنین!